ศิลปินเตรียมใจ 'พร้อมตาย' หลังจากที่เธออนุญาตให้ผู้ชมทำอะไรก็ได้กับร่างกายของเธอเป็นเวลา 6 ชั่วโมง

ศิลปินเตรียมใจ 'พร้อมตาย' หลังจากที่เธออนุญาตให้ผู้ชมทำอะไรก็ได้กับร่างกายของเธอเป็นเวลา 6 ชั่วโมง

Credit: Marina Abramović Institute via YouTube

มาริน่า อบราโมวิช (Marina Abramović) ศิลปินชาวเซอร์เบียผู้ไม่เคยกลัวการผลักดันขีดจำกัดของความอดทนทั้งทางร่างกายและจิตใจ ในเส้นทางอาชีพศิลปะที่ยาวนานของเธอ เธอได้เผชิญหน้ากับความท้าทายทั้งทางกายและใจ เพื่อแสดงออกทางศิลปะ ไม่ว่าจะเป็นการใช้ของมีคมกรีดตัวเองบนเวที หรือนั่งจ้องตาคนแปลกหน้านิ่งๆ เป็นเวลาหลายชั่วโมง ผลงานของเธอมักจะทำให้ผู้ชมรู้สึกสะเทือนใจ ตื่นตะลึง หรือรู้สึกอึดอัด

Credit: Marina Abramović Institute via YouTube

หนึ่งในผลงานที่น่าหวาดกลัวที่สุดของเธอเกิดขึ้นในปี 1974 ซึ่งเธอได้เชิญชวนให้สาธารณชนทำอะไรก็ได้กับร่างกายของเธอเป็นเวลา 6 ชั่วโมง ผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นนั้นน่ากลัวมาก และประสบการณ์นี้ทำให้เธอตระหนักถึงความเป็นความตายของตัวเอง

Credit: Alamy

การแสดงผลงานที่มีชื่อว่า Rhythm 0 นั้นเกี่ยวข้องกับการที่อบราโมวิชยืนอยู่นิ่งๆ ในแกลเลอรี่ข้างโต๊ะที่เต็มไปด้วยสิ่งของ 72 อย่าง ตั้งแต่ของที่ไม่เป็นอันตราย เช่น ผ้าโบว์ ขนนก และดอกกุหลาบ ไปจนถึงสิ่งของที่อันตรายมากขึ้น เช่น กรรไกร มีดผ่าตัด และแม้กระทั่งปืนที่บรรจุกระสุน

อบราโมวิชให้คำแนะนำที่เรียบง่ายแต่ชวนขนลุกว่า ผู้ชมสามารถใช้สิ่งของใดก็ได้กับร่างกายของเธออย่างไรก็ได้ และเธอจะไม่ขัดขืน เธอเล่าในภายหลังว่า “ฉันมีปืนที่บรรจุกระสุนอยู่ด้วย ฉันเตรียมใจไว้แล้วว่าฉันอาจตาย”

Credit: Alamy

ในตอนแรก ผู้ชมรู้สึกลังเล การยืนนิ่งๆ ของอบราโมวิชทำให้รู้สึกไม่สบายใจ คนส่วนใหญ่เริ่มต้นด้วยการมอบดอกไม้ แตะตัวเบาๆ หรือนำร่างของเธอไปจัดท่าเหมือนหุ่น แต่เมื่อเวลาผ่านไป บรรยากาศในห้องก็เปลี่ยนไป ความรู้สึกไม่เปิดเผยตัวตนและการอนุญาตที่อบราโมวิชมอบให้ทำให้พฤติกรรมที่น่ากลัวค่อยๆ ปรากฏขึ้นมา บางคนฉีกเสื้อผ้าของเธอ ขณะที่บางคนใช้ของมีคมกรีดร่างกายของเธอ ถึงขั้นที่มีคนหนึ่งนำปืนจ่อหัวเธอ

อบราโมวิชเล่าว่า “ฉันยังมีรอยแผลเป็นจากที่คนใช้ของมีคมกรีดฉัน พวกเขาเอาหนามกุหลาบมาทิ่มที่ท้องของฉัน มนุษย์สามารถฆ่าคุณได้ นี่คือสิ่งที่ฉันอยากเห็น”

การแสดงนี้กลายเป็นการทดลองทางจิตวิทยาที่น่ากลัว เผยให้เห็นว่ามนุษย์สามารถหลุดจากขอบเขตของกฎเกณฑ์ทางสังคมได้เร็วแค่ไหน เมื่อได้รับอิสระอย่างไร้ขอบเขต

หลังจากผ่านไป 6 ชั่วโมง อบราโมวิช ที่เต็มไปด้วยเลือดและน้ำตา ก็เริ่มเคลื่อนไหว การเปลี่ยนแปลงนี้จากการเป็นเพียงวัตถุไปสู่การเป็นมนุษย์ ทำให้ผู้ชมตกใจและรู้สึกสำนึกในสิ่งที่พวกเขาได้ทำ หลายคนรีบออกจากแกลเลอรี่ เพราะไม่สามารถเผชิญหน้ากับสิ่งที่พวกเขาได้กระทำต่อเธอได้

การทดลองนี้เผยให้เห็นด้านมืดของมนุษย์เมื่อได้รับอิสระในการกระทำโดยไม่ต้องรับผิดชอบ และการยอมรับความเปราะบางสุดขีดนี้เป็นจุดเด่นของอาชีพศิลปะของอบราโมวิช ที่ยังคงแสดงให้เห็นในการแสดงผลงานครั้งสำคัญในปี 2010 ที่พิพิธภัณฑ์ศิลปะสมัยใหม่ในนิวยอร์ก (MoMA) ที่ชื่อว่า The Artist is Present ซึ่งในครั้งนี้เธอนั่งนิ่งๆ จ้องตากับผู้มาเยือนเป็นเวลา 8 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลาสามเดือน

แตกต่างจาก Rhythm 0 ในการแสดงครั้งนี้ผู้ชมไม่ทำร้ายเธอ แต่กลับร้องไห้ ยิ้ม หรือจ้องเธออย่างเงียบๆ เป็นการสื่อสารในระดับอารมณ์ที่ลึกซึ้งกว่าคำพูด

การแสดงเหล่านี้เป็นการสำรวจขีดจำกัดของความอดทน ความเจ็บปวด และการเชื่อมโยงระหว่างมนุษย์ อบราโมวิชเชื่อว่า ศิลปะการแสดงไม่ใช่เพียงการแสดงโชว์ แต่เป็นการสำรวจขอบเขตความกลัวและความเป็นมนุษย์