ทำไมสมัยก่อนผู้หญิงคลอดลูกต้อง “อยู่ไฟ” แล้วทำไมสมัยนี้ถึงไม่ทำกันแล้ว

ทำไมสมัยก่อนผู้หญิงคลอดลูกต้อง “อยู่ไฟ” แล้วทำไมสมัยนี้ถึงไม่ทำกันแล้ว วันนี้ดิฉันจะมาเล่าที่มาที่ไปที่ลูกหลานรุ่นใหม่อาจไม่รู้ค่ะ

ดิฉันในวัย50คนหนึ่ง ที่เคยผ่านยุคที่ยังมีการ “อยู่ไฟหลังคลอด” อย่างเคร่งครัดมาแล้วค่ะ จำได้เลยว่า ตอนคลอดลูกคนแรก แม่สามีจัดเตรียมที่นอนบนแคร่ไม้ ใต้แคร่วางหม้อดินใส่ถ่านร้อนหอมกลิ่นไพล ข่า ตะไคร้ น้ำมันยูคาลิปตัส และดิฉันก็ต้องนอนห่มผ้าให้เหงื่อออกเช้าเย็นอยู่เป็นอาทิตย์

พอมาถึงทุกวันนี้ หลานสาวดิฉันเพิ่งคลอดลูกมา กลับบอกว่าไม่อยู่ไฟ เพราะหมอสมัยใหม่บอกว่าไม่จำเป็น ดิฉันเลยขอเล่าให้ฟังค่ะว่า การอยู่ไฟนั้นคืออะไร ทำไปทำไม และทำไมสมัยนี้ถึงไม่ค่อยทำกันแล้ว

“อยู่ไฟ” คืออะไร?

สำหรับคนรุ่นใหม่อาจจะไม่คุ้นนะคะ คำว่า "อยู่ไฟ" หมายถึง การบำบัดร่างกายหญิงหลังคลอดด้วยความร้อน โดยมักจะใช้ถ่านหรือสมุนไพรที่มีความร้อนมาระอุร่างกาย เช่น

นอนแคร่เหนือเตาถ่าน

ใช้ลูกประคบสมุนไพรร้อนนวด

ใช้หม้อเกลือกลิ้ง

ดื่มน้ำขิง น้ำสมุนไพร

ห้ามอาบน้ำเย็น ห้ามโดนลม

คนสมัยก่อนเชื่อว่าการอยู่ไฟจะช่วย "ขับน้ำคาวปลา ไล่ลมในร่างกาย กระตุ้นการไหลเวียนโลหิต และทำให้มดลูกเข้าอู่เร็วขึ้น"

ทำไมต้องอยู่ไฟ

ในอดีต ผู้หญิงมักคลอดเองที่บ้าน ไม่มีเครื่องมือ ไม่มียา ไม่มีความรู้ทางแพทย์สมัยใหม่ การดูแลหลังคลอดจึงพึ่งพาสมุนไพรและภูมิปัญญาพื้นบ้าน ซึ่งการอยู่ไฟก็เป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมการดูแลหลังคลอดให้ฟื้นตัวเร็ว

“ร่างกายผู้หญิงหลังคลอดถือว่าอยู่ในภาวะอ่อนแอ เปิดรับลมง่าย เกิดอาการหนาวสะท้าน ปวดเมื่อย เจ็บข้อ ถ้าไม่อยู่ไฟจะเป็นโรคหลังคลอดในภายหลัง”

คำนี้ดิฉันยังจำได้ติดหู เพราะได้ยินจากยายทวดมาตั้งแต่เด็กค่ะ

แล้วทำไมสมัยนี้ไม่ต้องอยู่ไฟ

ด้วยความรู้ทางการแพทย์ที่พัฒนาไปไกลมาก สมัยนี้หมอเข้าใจการทำงานของฮอร์โมน มดลูก การฟื้นฟูร่างกาย และสุขอนามัยมากขึ้น ทำให้หลายๆ อย่างที่เคยเชื่อกันในอดีต ถูกปรับเปลี่ยนหรือยกเลิก เพราะ

1. ไม่ปลอดภัย : อยู่ไฟผิดวิธี เช่น ร้อนเกินไป เสี่ยงไหม้ผิวหนัง หรือติดเชื้อจากความชื้น

2. ไม่มีหลักฐานทางการแพทย์รองรับ ว่าจะช่วยให้ฟื้นตัวเร็วขึ้นจริง

3. มีทางเลือกใหม่ที่ปลอดภัยกว่า เช่น ออกกำลังกายเบาๆ รับประทานอาหารที่เหมาะสม นวดผ่อนคลายแบบแพทย์แผนไทยประยุกต์

อย่างไรก็ตาม ผู้หญิงบางคนยังเลือก “อยู่ไฟแบบสมัยใหม่” เช่น ใช้เครื่องอบสมุนไพร ลูกประคบ หรือสปาหลังคลอด ซึ่งปลอดภัยกว่าสมัยก่อนค่ะ

แล้วเราควรทำไหม

ดิฉันมองว่า “อยู่ไฟ” ไม่ใช่เรื่องล้าสมัยเลยค่ะ แต่ควรปรับให้เหมาะกับยุค เช่น เลือกใช้ความร้อนอย่างพอดี ไม่ฝืนร่างกาย ถ้าแม่มือใหม่รู้สึกดีขึ้นจากการประคบร้อน ดื่มน้ำอุ่น หรืออบสมุนไพร ก็สามารถทำได้นะคะ แต่ต้องไม่ลืมเรื่องความปลอดภัย

สิ่งสำคัญคือ เราต้องเข้าใจร่างกายตัวเอง และเลือกวิธีดูแลที่ “เหมาะสมกับเรา” ไม่ต้องทำตามใครหรือฝืนความเชื่อแต่ดั้งเดิมหากมันไม่ตอบโจทย์ชีวิตเรา

ไม่ว่าคุณจะเลือกอยู่ไฟหรือไม่ สิ่งสำคัญคือการให้เวลากับร่างกายตัวเอง ฟื้นฟูทั้งร่างกายและจิตใจ เพื่อพร้อมเป็นแม่ที่เข้มแข็งและสุขภาพดีค่ะ

ใครเคยอยู่ไฟแบบเหมือนดิฉัน หรือมีประสบการณ์อะไรแปลกๆ กับการอยู่ไฟ ลองมาเล่าแลกเปลี่ยนกันนะคะ ดิฉันอยากฟังคะ