ย้อนรอย “หลุมยุบ”(sinkhole)ทั่วโลก ปรากฏการณ์ธรรมชาติหรือฝีมือมนุษย์

จากเหตุการณ์หลุมยุบหน้าโรงพยาบาลวิชรพยาบาล ณ ขณะที่ต้องทำให้หลายภาคส่วนต้องกลับมาขบคิดถึงการแก้ไขสถานการณ์ ประกอบกับผู้เขียนเองเมื่อคืนนั่งดูภาพยนตร์ตลกร้ายเรื่อง SINKHOLE “ฝ่าวิกฤตหลุมระทึก”  เป็นครอบครัวหนึ่งที่ใฝ่ฝันอยากจะมีบ้านเป็นของตัวเองทุ่มเงินเก็บและเก็บกู้ที่สั่งสมเอาไว้ถึง 11 ปี ซื้อคอนโดสร้างใหม่แห่งหนึ่งในโซลย่านจาง แต่ปรากฏว่าเหตุการณ์ไม่คาดคิดเกิดขึ้น เมื่อคอนโดฯ ทั้งหลังได้ถูกธรณีสูบลงไปต่อหน้าต่อตา ไถลลงไปในหลุมยุบกลางเมือง ลึกลงไปหลายร้อยเมตร และไม่ใช่แค่เขาที่ติดอยู่ในซากอาคารคาหลุมยุบ พวกเขาจึงต้องหาวิธีขึ้นไปให้ได้ ทำให้เกิดไอเดียว่า อืม..มีปรากฏการณ์หลุมยุบที่ไหนกันบ้างแล้วหลุมยุบเหล่านี้เกิดจากอะไร

            หลุมยุบ (sinkhole) คือ ธรณีพิบัติภัยประเภทหนึ่ง ที่มีลักษณะพื้นผิวพังทลายเป็นหลุม ซึ่งเกิดจากหินตะกอนที่มีองค์ประกอบทางเคมีจำพวกคาร์บอเนต เช่น หินปูน ชั้นเกลือ หรือ หินตามธรรมชาติที่สามารถถูกละลายด้วยน้ำ ซึ่งเมื่อเกิดการไหลเวียนของน้ำใต้ดิน จะทำให้หินใต้ดินดังกล่าวละลาย เกิดช่องว่างใต้ดินขึ้น จนถึงจุดๆหนึ่งที่บริเวณพื้นผิวมีน้ำหนักมากเกินไป จะทำให้เกิดการถล่ม เกิดเป็นหลุมยุบ

            สาเหตุการเกิดหลุมยุบ ไม่จำเป็นต้องเกิดจากธรรมชาติเท่านั้น อาจจะจากการกระทำของมนุษย์ได้ เช่น การใช้งานที่ดินทางด้านชลประทานหรือการสูบน้ำ เพื่อการก่อสร้างและพัฒนา หรือมีการก่อสร้างและส่งผลกระทบทำให้เกิดการเปลี่ยนทางน้ำ หรือระบบทางน้ำธรรมชาติใหม่ หรือ มีการปล่อยน้ำจากโรงงานอุตสาหรรม ซึ่งจากที่กล่าวมาทำให้เกิดหลุมยุบได้ หรือการบรรทุกของที่หนักเกินไป ถนนที่รถบรรทุกวิ่งผ่านมากๆ ย่อมทำให้เกิดหลุมยุบได้เร็วยิ่งขึ้น อาจเกิดได้หลายสาเหตุดังนี้

            การละลายของหินปูนหรือหินโดโลไมต์สามารถเกิดขึ้นได้ง่ายเมื่อหินชนิดนี้โผล่พ้นผิวดิน รอยแตกรอยแยกในหินจะเป็นช่องทางให้น้ำฝนหรือน้ำใต้ดินที่เป็นกรดไหลผ่านและทำให้เกิดการละลายขึ้น หลุมยุบลักษณะนี้จะทำให้เกิดหุบเขาขนาดเล็กหรือพื้นที่ทรุดตัวแบบตื้น^[5]

            หลุมยุบชนิดนี้เกิดจากการไหลของตะกอนร่วนจำพวกทรายลงไปตามโพรงหรือช่องว่างที่อยู่ข้างใต้ ในขณะที่บนผิวดินจะค่อยๆ ทรุดตัวลงเนื่องจากตะกอนที่หายไป อัตราการทรุดตัวอาจจะใช้เวลานานหากชั้นดินมีดินเหนียวปน หรือมีความหนาของชั้นดินที่ปิดทับมาก

            หลุมยุบชนิดนี้สามารถเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วเพียงไม่กี่ชั่วโมง และสร้างความเสียหายอย่างมาก ซึ่งมักเกิดขึ้นในบริเวณที่หินปูนถูกปิดทับด้วยชั้นตะกอนดินเหนียว หลุมยุบจะมีลักษณะฝนังที่ชัน ตรงกลางเป็นแอ่งรูปชาม

            หลุมยุบที่เกิดจากการกระทำของมนุษย์ การรั่วซึมของท่อน้ำใต้ดินสามารถทำให้เกิดการทรุดตัวของพื้นดินได้ มักเกิดในเขตชุมชนเมือง และสามารถเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วจนสร้างความเสียหายให้กับผู้ที่อาศัยอยู่ในบริเวณใกล้เคียงได้ ซึ่งอาจจะมีรูปร่างของหลุมแตกต่างกันไป การประเมินสาเหตุของหลุบยุบลักษณะนี้ต้องได้รับการตรวจสอบอย่างละเอียด

            หลุมยุบจากหินภูเขาไฟ เกิดขึ้นจากการละลายของชั้นหินปูน (หรือหินโดโลไมต์) ที่รองรับอยู่ข้างใต้จนทำให้เกิดโพรงใต้ดิน ซึ่งเมื่อโพรงใต้ดินขยายใหญ่ขึ้นก็จะรับน้ำหนักจากด้านบนไม่ไหว จึงเกิดการถล่มลง กลายเป็นหลุมขนาดใหญ่ พื้นที่ส่วนมากประกอบด้วยหินพัมมิส (pumice) เศษเถ้าภูเขาไฟที่เกาะกันอย่างหลวมๆ และเศษวัสดุต่างๆ

            หลุมยุบในทะเล หลุมยุบที่พบนอกชายฝั่งของประเทศเบลีซ ริมทะเลแคริบเบียน ตั้งอยู่กลางแนวปะการังที่เรียกว่า Lighthouse Reef มีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางกว่า 300 เมตร และลึก 124 เมตร เกิดขึ้นในยุคน้ำแข็งของยุคควอเทอร์นารี ซึ่งเป็นช่วงที่น้ำทะเลมีระดับต่ำกว่าปัจจุบัน

            อย่างไรก็ในประเทศไทยเริ่มให้ความสนใจเกี่ยวกับปรากฏการณ์หลุมยุบนี้ ดั่งเช่นศูนย์องค์ความรู้ด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม สถาบันการพัฒนาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมอย่างยั่งยืน (สพท.) ระบุว่า หลุมยุบเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้ตามธรรมชาติ แต่กิจกรรมของมนุษย์อาจเร่งให้มันเกิดขึ้นได้เร็วขึ้น โดยทั่วไปสามารถพบได้ในภูมิประเทศที่ใต้ผิวดินเป็น หินปูน หินโดโลไมต์ และหินอ่อน ซึ่งหินเหล่านี้ละลายได้ในน้ำใต้ดิน ทำให้เกิดโพรงหรือถ้ำใต้ดินขึ้น และเมื่อเพดานต้านทานน้ำหนักของดินและสิ่งก่อสร้างที่กดทับด้านบนไม่ไหว จึงพังทลายเป็นหลุมยุบ สาเหตุหลัก ๆ ที่ทำให้เกิดหลุมยุบในประเทศไทย เป็นเพราะมีโพรงใต้ดินอยู่ในบริเวณนั้น ต่อมาเมื่อเพดานของโพรงยุบตัวลง ซึ่งอาจมาจากการสูบน้ำใต้ดินอันส่งผลให้ขาดแรงพยุงเพดานโพรง หรือแรงสั่นสะเทือนจากการที่มียานพาหนะสัญจรไปมาในบริเวณใกล้เคียง ไปจนถึงแรงสั่นสะเทือนจากแผ่นดินไหว จึงทำให้เพดานโพรงพังทลายลง และเกิดเป็นหลุมยุบขึ้น จากสาเหตุเหล่านี้จึงลองค้นหารวบรวมปรากฏการณ์หลุมยุบทั่วโลกไว้ด้วยกัน

            ประเทศญี่ปุ่น : วันที่ 8 พ.ย. 2559 ได้เกิดหลุมยุบขนาดใหญ่กว้าง 30 เมตร กลางถนนที่พลุกพล่านในเมืองฟูกุโอกะ ในญี่ปุ่น โดยหลุมหยุบนี้กลืนพื้นผิวถนนไปถึง 5 เลน ใกล้กับสถานีรถไฟ ไม่มีรายงานผู้ได้รับบาดเจ็บและเสียชีวิต แต่เหตุการณ์ครั้งนั้นทำให้ระบบไฟฟ้า น้ำประปา และท่อส่งก๊าซ รวมถึงเส้นทางคมนาคมถูกตัดขาด

            วันที่ 28 ม.ค. 2568 หลุมยุบขนาดใหญ่บริเวณสี่แยกแห่งหนึ่งในเมืองยาชิโอะ ใกล้กับกรุงโตเกียว ประเทศญี่ปุ่น เกิดถนนเกิดทรุดตัวกะทันหัน กลืนรถทั้งคันลงหลุมกว้าง 10 เมตร ลึก 6 เมตร คนขับวัย 74 ปีติดอยู่ภายใน ซึ่งพบเป็นศพในเดือน พ.ค. เป็นเวลา 4 เดือนหลังเกิดเหตุ

            ประเทศกัวเตมาลา : วันที่ 31 พ.ค. 2553 เกิดหลุมยุบขนาดความลึกประมาณ 76 เมตร ที่กลางสี่แยกในกรุงกัวเตมาลา ซิตี หลุมยุบดังกล่าวเกิดขึ้นเนื่องจากเกิดดินถล่มหลังจากเกิดฝนตกหนักจากอิทธิพลของพายุเฮอริเคนอกาธา ภาพนี้กลายเป็นที่พูดถึงของคนในสื่อสังคมออนไลน์อย่างมาก เนื่องจากความลึกของหลุมยุบดังกล่าว

            ประเทศบราซิล : วันที่ 22 ก.พ. 2568  เกิดขึ้นที่เมือง “บุรีทิคูพู” (Buriticupu) รัฐมารันเฮา (Maranhao) ในภูมิภาคป่าแอมะซอนในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของบราซิล กำลังค่อย ๆ ถูกกลืนกินจากหลุมยุบขนาดใหญ่หลายยุบที่เกิดขึ้นตลอดหลายสัปดาห์ที่ผ่านมา แต่ละหลุมมีความลึกหลายเมตร ทำให้เทศบาลนครเมืองนี้ต้องประกาศภาวะฉุกเฉิน ชาวเมืองดังกล่าวราว 1,200 คนกำลังตกอยู่ในอันตรายที่บ้านของพวกเขาจะตกลงไปในหลุมยุบ เมืองนี้มีประชากร 55,000 คน 

            การเกิดหลุมยุบขนาดใหญ่หลายหลุมในเมืองดังกล่าวในช่วงนี้ เป็นสถานการณ์ปัญหาที่ร้ายแรงขึ้นและเกิดขึ้นมานาน 30 ปีแล้วในเมืองนี้ เกิดจากหลายสาเหตุรวมกันคือ การตัดไม้ทำลายป่า , น้ำฝนกัดเซาะดินซึ่งเป็นดินทราย และการก่อสร้างอาคารที่ขาดการวางแผนที่ดี ปัญหาจะเลวร้ายลงในช่วงที่เกิดฝนตกหนัก เป็นต้น

            ประเทศ เม็กซิโก : วันที่ 13 ก.ย. 68 เมื่อรถส่งน้ำอัดลมที่มีตรา Jarritos ตกลงไปในหลุมยุบเมื่อวันเสาร์ที่ผ่านมาในเขตอิสตาปาลาปา (Iztapalapa) กลางกรุงแม๊กซิโกซิตตี้ ซึ่งเป็นเขตที่มีประชากรมากที่สุด โดยรอยเตอร์ได้ตรวจสอบสถานที่เกิดเหตุโดยใช้ภาพถ่ายดาวเทียม พบว่าสาเหตุของการเกิดหลุมเกิดจากท่อน้ำทึ้งขนาดใหญ่ใต้ถนนเกิดแตกมานานทำให้น้ำกัดเซาะดินใต้ถนน

            สหราชอาณาจักร : ปรากฏบนถนน Godstone High Street ในวันที่ 19 ก.พ. 68 หลุมแรกขยายใหญ่ขึ้นเป็น 65 ฟุต คูณ 20 ฟุต และลึก 16 ฟุต หลุมที่สองอีกฝั่งของถนนมีขนาด 16 ฟุต คูณ 16 ฟุต และลึก 16 ฟุต ตั้งแต่วันอังคารเป็นต้นมา หลุมทั้งสองหลุมเริ่มคงที่แล้ว และไม่มีหลุมใดขยายตัวเพิ่มขึ้นอีก

            แอนดรูว์ ฟาร์แรนท์ นักธรณีวิทยาประจำสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาอังกฤษ (British Geological Survey) กล่าวในแถลงการณ์ว่า พื้นที่นี้สร้างขึ้นบนหินทรายที่มีซีเมนต์ยึดเกาะไม่แน่น ซึ่งก่อตัวขึ้นในยุคครีเทเชียสตอนล่างเมื่อกว่า 100 ล้านปีก่อน และสามารถถูกกัดเซาะโดยน้ำที่ไหลผ่านได้ แม้ว่าโดยปกติแล้วปัญหานี้จะไม่ใช่ปัญหา แต่การเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลันขององค์ประกอบของพื้นดิน อันเนื่องมาจากฝนตกหนักหรือน้ำที่ไหลบ่าจากท่อแตก ก็สามารถกระตุ้นให้เกิดการพังทลายได้ ที่เมืองเซอร์เรย์ ท่อประปาแตกอาจทำให้ชั้นหินทรายที่อ่อนแอใต้ถนนถูกชะล้างออกไป หรือทำให้เหมืองทรายเก่าที่ยังไม่ได้บันทึกข้อมูลพังถล่ม หรือหลังคาเหมืองที่พังถล่มอาจทำให้ท่อประปาแตกได้ วาเนสซา แบงค์ส นักธรณีวิทยาจากสำนักงานสำรวจธรณีวิทยาอังกฤษ

            สหหรัฐอเมริกา : วันพุธที่ 26 มิ.ย. 2567  คาดว่าหลุมมีความกว้างอย่างน้อย 30 เมตร (ประมาณ 100 ฟุต) และมีความลึกประมาณ 9 ถึง 15 เมตร (ประมาณ 30-50 ฟุต) ​การก่อตัวของหลุมอย่างรวดเร็วทำให้ เสาไฟ สนามฟุตบอล ม้านั่ง และส่วนหนึ่งของ สนามหญ้าเทียม ถูกดูดกลืนลงไปในพื้นดิน ไม่มีผู้ใดได้รับบาดเจ็บเนื่องจากขณะเกิดเหตุไม่มีคนอยู่บนสนาม

            หลุมยุบนี้เป็นผลมาจากการ “ทรุดตัวของพื้นผิว” (surface subsidence) ซึ่งเชื่อมโยงกับการ ถล่มของเหมืองใต้ดิน ที่ดำเนินการโดยบริษัท New Frontier Materials ในเมืองอัลตัน สวนสาธารณะกอร์ดอน มัวร์ และถนนโดยรอบถูก ปิดทำการอย่างไม่มีกำหนด ทันทีหลังเกิดเหตุ เพื่อดำเนินการสอบสวนและรับรองความปลอดภัย

            วันที่ 10 ม.ค. 2023 เกิดหลุมยุบในย่านแชตเวิร์ธ รัฐแคลิฟอร์เนียของสหรัฐอเมริก หลุมยุบขนาดใหญ่ลึก 15 ฟุต บนถนนในเมืองแชทสเวิร์ธ ในเขตลอสแอนเจลิส โดยมีรถยนต์ตกลงไป 2 คัน เกิดจากพายุที่พัดถล่มรัฐแคลิฟอร์เนียอย่างหนักตั้งแต่สุดสัปดาห์ที่ผ่านมาได้สร้างความเสียหายอย่างหนักในหลายพื้นที่ ตั้งแต่เหนือจรดใต้รัฐแคลิฟอร์เนีย มีทั้งน้ำท่วมฉับพลัน ต้นไม้หักโค่น ทางหลวงหลายสายถูกสั่งปิด และอาคารบ้านเรือนกว่า 1 แสน 1 หมื่นหลังได้รับผลกระทบจากไฟดับ

            ประเทศชิลี : เมื่อวันที่ 12 มิ.ย. 2568 หลุมยุบดังกล่าว อยู่พื้นที่เนินทรายริมชายหาดย่านเรนญากา เมืองวีนา เดลมาร์ ของชิลี ซึ่งเป็นบริเวณที่มีการก่อสร้างอพาร์ตเมนต์หรูเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว

            เมื่อวันที่ 2 ส.ค. 2565หลุมยุบปริศนา ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 25 เมตร ปรากฏขึ้นบริเวณใกล้เหมืองทองแดง “อัลคาปาร์โรซ่า” ซึ่งเป็นที่ดินของบริษัท “แคนเดอลาเรีย ไมนิ่ง” ในเมืองเทียร์ร่า อะมาริลลา ในจังหวัดโคปีอาโป ห่างจากกรุงซานติอาโก ของชิลี ขึ้นไปทางเหนือประมาณ 665 กิโลเมตร

            ประเทศตุรกี : หลุมยุบอินโนบาในเขตคาราพินาร์ จังหวัดคอนยา ประเทศตุรกี เมื่อวันที่ 10 ก.ย. 2025 ซึ่งมีความลึกประมาณ 40 เมตร กิจกรรมนี้มีขึ้นเพื่อเรียกร้องให้ผู้คนสนใจปัญหาเรื่องการสูบใช้น้ำใต้ดินและอันตรายจากหลุมยุบที่เกิดจากภัยแล้ง

            ประเทศฝรั่งเศส : คนงานก่อสร้างยืนอยู่ใกล้หลุมยุบริมถนนในเมืองอาเมียงส์ ทางตอนเหนือของประเทศฝรั่งเศส โดยหลุมยุบลึก 5 เมตร และกว้าง 10 เมตร ปรากฏขึ้นกลางเมืองในช่วงกลางดึกของวันที่ 11 ส.ค. 2562 ซึ่งเจ้าหน้าที่เทศบาลท้องถิ่นเชื่อว่าอาจเกิดจากการทรุดตัวของถ้ำยุคกลางที่อยู่ใกล้เคียงกัน

            ประเทศไทย : วันที่ 24 ก.ย. 68 เหตุดินทรุดตัวดังกล่าวอยู่ตรงจุดก่อสร้างสถานีรถไฟฟ้าใต้ดิน สถานีวชิรพยาบาล ในโครงการรถไฟฟ้าสายสีม่วงใต้ เชื่อมต่อกับอุโมงค์ทางเดินรถไฟฟ้าสองอุโมงค์ โดยลักษณะการทรุดตัวกินพื้นที่เป็นบริเวณกว้าง กินพื้นที่เข้าไปยังเขตโรงพยาบาลวชิระฯ ใกล้กับอาคารทีปังกรรัศมีโชติ ซึ่งเป็นอาคารผู้ป่วยนอก

            จากปรากฏการณ์หลุมยุบที่เกิดขึ้นทั่วโลก เกิดขึ้นได้ทั้งสองอย่างทั้งปรากฏการณ์ธรรมชาติ และทั้งฝีมือมนุษย์ แต่จากเหตุการณ์ที่สรุปออกมาในรอบ 20 ปี โดยส่วนใหญ่มักจะเกิดขึ้นด้วยน้ำมือมนุษย์มากที่สุด

*******