รอยสักที่หน้าอก ตราด ร.ศ. 112 กรมหลวงชุมพร

 

 

 

           "วิกฤตการณ์ ร.ศ.๑๑๒"  หนึ่งหน้าประวัติศาสตร์ในอดีตที่สร­้างความเศร้าโศก เสียพระราชหฤทัยให้กับรัชกาลที่ ๕ ไม่เป็นอันเสวยหรือบรรทมจนประชวรหนัก เพราะเหตุทรงเจ็บช้ำพระราชหฤทัย ขมขื่นและระทมทุกข์ จากชาติฝรั่งเศสที่เข้ามารุกรานแผ่นดินสย­าม จนท้อพระทัยว่า พระนามของพระองค์จะถูกลูกหลานในอนาคตติฉิน­นินทาไม่รู้จบสิ้น เปรียบเสมือนสองกษัตริย์ "ทวิราช" ที่สูญเสียเศวตฉัตรแห่งแผ่นดินกรุงศรีอยุธ­ยาให้กับอังวะในปี พ.ศ. ๒๓๑๐ และเป็นที่ทราบกันดีว่าวิฤติการณ์ ร.ศ.๑๑๒ ในครั้งนี้ ได้เป็นจุดเริ่มแห่งความเจ็บช้ำในพระทัยต่­อพระองค์เจ้าอาภากรเกียรติวงศ์และทรงจดจำม­ิลืมเลือน

กรมหลวงชุมพร เจ็บพระทัยมาก จึงทรงสักคำว่า ตราด ร.ศ.๑๑๒ ไว้ตรงหน้าอกของพระองค์ เพื่อเป็นการย้ำเตือนถึงความเจ็บช้ำที่เกิ­ดจากเหตุการณ์ในกาลนั้น และทรงสักให้กับนักเรียนนายเรือ ด้วยพระองค์เองอีกด้วย

 

คำสาปแช่งของเสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรฯ

   "กูกรมหลวงชุมพรเขตอุดมศักด์"  ผู้เป็นโอรสของพระปิยมหาราช 

          ขอประกาศให้รับรู้ไว้ว่า แผ่นดินสยามนี้ บรรพบุรุษ ได้เอาเลือดเอาเนื้อเอาชีวิตแลกไว้ ไอ้อีมันผู้ใด คิดชั่วร้ายทำลายแผ่นดิน ทำลายชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ ฤา กระทำการทุจริต ก่อให้เกิดความเดือดร้อนต่อส่วนรวม จงหยุดการกระทำนั้นเสียโดยเร็ว ก่อนที่ที่กูจะสั่งทหารผลาญสิ้นทั้งโคตรให้หมดเสนียดของแผ่นดินสยามอันเป็นที่รักของกู ตราบใดที่คำว่า "อาภากร"ยังยืนหยัดอยู่ในโลก กูจะรักษาผืนแผ่นดินสยามของกู
ลูกหลานทั้งหลาย แผ่นดินใดให้เรากำเนิดมา มิให้อนาทรร้อนใจ จงซื่อสัตย์ต่อแผ่นดินนั้น แผ่นดินใดที่ให้ซุกหัวนอน ให้ความร่มเย็นเป็นสุข มิให้อนาทรร้อนใจ จงซื่อสัตย์ต่อแผ่นดินนั้น คำสาปแช่งของเสด็จเตี่ย กรมหลวงชุมพรฯ

 

เหตุการณ์ รศ.112 พศ.2436 คศ.1843

          สมัยรัชกาลที่ 5 ฝรั่งเศษยึดกัมพูชาและเวียตนามเอาไว้ได้ และกำลังจะเข้ามายึดครองลาวเป็นประเทศต่อไป แต่เนื่องจาก ในขณะนั้น ลาวยังเป็นดินแดนในอาณัติของไทย โดยทางรัฐบาลไทยได้ส่งพลตรีพระบรมวงศ์เธอพระองค์เจ้าน้องยา เธอกรมหลวงประจักษ์ศิลปาคมให้ขึ้นไปตั้งกองบัญชาการลาวพวนอยู่ที่เมืองหนองคายและมีพระยอดเมืองขวัญรักษาการณ์อยู่ที่เมืองคำมวน ซึ่งฝรั่งเศสอ้างว่า ดินแดนลาวเคยเป็นของเวียตนามมาก่อน (เจ้าอนุวงศ์เคยทำสัญญายกเมืองลาวให้เวียดนาม เพื่อขอลี้ภัยการเมือง ในคราวที่เจ้าอนุวงศ์ก่อกบฏในสมัยรัชกาลที่ 3) เมื่อเวียตนาม เป็นดินแดนในอาณัติของฝรั่งเศสแล้ว จึงสมควรที่ลาวต้องเข้ามาอยู่ในอาณัติของฝรั่งเศษด้วย ฝรั่งเศษจึงบุกเข้ายึดเมืองคำมวนและจับพระยอดเมืองขวัญกับพวกเอาไว้ แต่มีทหารมา ช่วยพระยอดขวัญกับพวกเอาไว้ได้ และได้ฆ่าทหารฝรั่งเศสตายเกือบหมด
เหลือรอดกลับไปเพียง 3 คนหลัง จากนั้นพระยอดเมืองขวัญและรัฐบาลไทยก็ได้ทำหนังสือประท้วงไปยังฝ่ายฝรั่งเศษ แต่ก็ไม่ได้ผล ฝรั่งเศษกลับกล่าวหาว่าไทยเป็นผู้รุกรานโดยพระยอดเมืองขวัญพร้อมทหารและอาวุธครบมือบุกเข้าไปยังเขตยึดครองของฝรั่งเศษ การที่ฝรั่งเศสจับพระยอดเมืองขวัญ นั้นชอบแล้ว

 

เหตุกาลนั้น

1. เรือรบฝรั่งเศสมีน้อยกว่าเราจริงแต่ ทันสมัยกว่า ขณะนั้นเราเองมีเรือรบทันสมัยแค่ 2 ลำ คือ เรือมกุฎราชกุมาร และเรือมูรธาวสิตสวัสดิ์ นอกนั้นเป็นเรือกลไฟเก่าๆ 
2. ทหารเรือฝรั่งเศสเป็นทหารเรืออาชีพ มีความชำนาญในการรบ ขณะที่ทหารทีของเราในตอนนั้นพึ่งเริ่มฝึกหัดการรบแบบตะวันตก หนำซ้ำผู้ควบคุมป้อม พระจุลจอมเกล้าที่ปากน้ำ ยังต้องใช้ทหารชาวต่างชาติอยู่เลย ยังไม่มีความชำนาญในการรบกระสุนปืนที่ยิงไป ทำให้เรือฝรั่งเศสเกยตื้นเพียงหนึ่งลำ
3. ทหารเรือฝรั่งเศส ขู่เอาที่จุดอ่อนของไทย คือพอหลุดจากปากแม่น้ำแล้วก็เร่งเรือขึ้นไปจอดกลางแม่น้ำเจ้าพระยา หันปืนเรือเข้าหาพระบรมมหาราชวัง บีบให้ไทยยอมจำนน ใน 24 ช.ม
4. ถึงไทยชนะ เรือฝรั่งเศสจมหมดมีหรือที่ฝรั่งเศสจะยอม ไม่นานทั้งทัพบกจากอาณานิมรอบข้าง และกองทัพเรือภาคอินโดจีนก็จะยกทัพใหญ่โจมตีสยาม 

วันที่ 13 กรกฎาคม 2436
ฝรั่งเศษส่งเรือรบ 2 ลำเข้ามาทางปากแม่น้ำ ไทยได้ทำการประท้วง แต่ฝรั่งเศษก็ทำเฉย จ ึงเกิดการยิงกันขึ้นที่ป้อมพระจุลฯ เป็นผลทำให้ฝ่ายไทยตาย 15 คนและฝ่ายฝรั่งเศสตาย 2 คน ในที่สุด เรือรบฝรั่งเศษ ก็แล่นเข้ามาถึงกรุงเทพฯ และจอดทอดสมออยู่ที่หน้าสถานฑูต

 

 

วันที่ 2 กรกฎาคม 2436
ฝรั่งเศษยื่นคำขาดให้ทย ยอมยกดินฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงให้กับตน โดยให้เวลาที่ไทยจะต้องตอบภายใน 24 ชม. เมื่อฝรั่งเศษไม่ได้คำตอบ

วันที่ 26 กรกฎาคม 2436
ฝรั่งเศสจึงสั่งให้เอกอัคราชฑูตออกจากประเทศไทย

สุดท้ายเพื่อเป็นการรักษาดินแดนส่วนใหญ่ของชาติเอาไว้ ฝ่ายไทยจึงต้องยอมตามที่ฝรั่งเศสเรียกร้อง โดย ได้มีการทำสนธิสัญญาระหว่างไทยกับฝรั่งเศษในวันที่ 3 ตุลาคม 2436 ซึ่งในสนธิ

สัญญามีรายละเอียดดังนี้คือ

1.ไทยจะยอมสละกรรมสิทธิ์ทั้งหมดเหนือดินแดนฝั่งซ้ายแม่น้ำโขงรวมทั้งบรรดา เกาะทั้งหมดที่อาจมีขึ้นเมื่อน้ำลดหรือในบรรดาที่มีมาก่อนแล้วนั้น ให้เป็นกรรมสิทธิ์ของฝรั่งเศส ( ไทยไม่สามารถเหยียบเกาะกลางลำน้ำโขงได้ จนถึงทุกวันนนี้ เพราะถือว่าไม่ใช่ของไทย )

2.ไทยจะไม่มีเรือรบไปไว้ หรือใช้ดินแดนในทะเลสาป หรือลำน้ำที่แยกจากแม่น้ำโขงซึ่งเป็นพื้นที่ที่ได้มีการกำหนดกันไว้แล้ว

3. ไทยจะต้องไม่มีค่ายทหารในเขต 25 กม. ตลอดแนวแม่น้ำ รวมทั้งพระตะบอง และ เสียมเรียบ

4. การป้องกันเมือง หรือเขตที่กำหนดในข้อ 3 สามารถทำได้เท่าที่จำเป็นเท่านั้น

5. ไทยและฝรั่งเศษจะทำสัญญาการค้าในเวลา 6 เดือนนับจากนี้ และไม่เก็บภาษี ระหว่าางกัน

6. ในการสร้างท่าเรือหรือกิจกรรมต่างๆ ตามลำแม่น้ำทั้ง 2 ฝั่ง ถ้าฝรั่งเศษร้องขอ
ความช่วยเหลือเช่น การใช้พื้นที่ ไทย จะไม่ปฏิเสธและจะให้ความช่วยเหลือในทันที

7. ไทยจะให้ความสะดวกแก่คนในบังคับฝรั่งเศษในการเข้าออกไปมาในเขตที่ได้มี การกำหนดในข้อ 3

8. ฝรั่งเศษสามารถตั้งกงศุลได้ตามที่เห็นสมควร

9. ถ้ามีความเห็นหรือความเข้าใจที่ไม่ตรงกันในสัญญาฉบับนี้ ให้ถือเอาภาษาฝรั่งเศสป็นหลัก

10. สัญญานี้ ให้มีผลบังคับใช้ใน 4 เดือนนอกจากสัญญาดังกล่าว ยังมีภาคผนวกต่อท้ายมาด้วยคือ

-ไทยต้องถอนกำลังออกไปจากพื้นที่ภายใน 1 เดือน
-ไทยต้องรื้อค่ายออกไปให้หมดด้วย

ผลจากสนธิสัญญาฉบับนี้ ทำให้ไทยต้องเสียสิทธิในการปกครองลาวตั้งแต่บัดนั้น

รวมทั้งบรรดาเกาะแก่งทั้งหลายในแม่น้ำโขง แม้จะห่างจากฝั่งไทยเพียง 1 เมตร ก็ให้ถือว่าเป็นดินแดนของลาวจนถึงปัจจุบัน

ฝรั่งเศสยังได้เรียกร้องเงินค่าปรับจำนวนหนึ่ง

          รัชกาลที่ 5 จึงทรงใช้เงินที่เรียกว่า เงินถุงแดง มอบให้กับฝรั่งเศส เงินถุงแดงนี้
เป็นเงินซึ่งรัชกาลที่ 3 ทรงได้กำไรมาจากการทำการค้ากับต่างประเทศ โดย เฉพาะกับเมืองจีน แล้วพระองค์ได้เก็บเงินเหล่านั้นไว้ในถุงแดง ในคราวเกิดเหตุ การณ์ รศ. 112 นี้ รัชกาลที่ 5 ก็ทรงนำเงินดังกล่าวออกมาเพื่อชดใช้ค่าเสียหาย ให้ฝ่ายฝรั่งเศสรวมกับเงินที่เรี่ยไรจากข้าราชบริพาร รวมเป็นเงินจำนวน 3 ล้าน บาท

          เหตุการณ์ รศ.112 นี้ สร้างความเจ็บชํานําพระทัยพระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวงเป็นอย่างมาก ถึงขนาดทรงเสียพระทัย บางบันทึกแสดงไว้ว่าพระองค์จะปลงพระชนม์ชีพพระองค์เอง

           เหตุการณ์ รศ.112 นี้ ทําให้ กรมหลวงชุมพรเจ็บแค้นเป็นอย่างมาก ถึงกับทรงสัก ตราด 112 ไว้ที่บริเวณพระอุระ เพื่อเตือนใจ และทหาร...รมหลวงชุมพร ก็คือนักเรียนนายเรือรุ่นแรก กรมหลวงชุมพรก็ทรงสักหน้าอกนักเรียนทุกคนด้วยพระองค์เอง

 

1 วิกฤติการณ์ครั้งนี้แต่แรกมันไม่ควรจะเป็นเรื่องใหญ่เลย    แต่คนที่ทำให้มันกลายเป็นเรื่องใหญ่นั้นคือ ปาวี  ทางสถานทูตสยามที่ฝรั่งเศสได้ประท้วงไปยังรัฐบาลฝรั่งเศสขณะนั้นแล้ว    และสภาฝรั่งเศสได้รับทราบและส่งโทรเลขมายังสถานทูคฝรั่งเศสในสยามให้ประกาศให้เรือรบฝรั่งเศสยุติการเดินเรือต่อ    แต่เมื่อโทรเลขมาถึง ปาวี กลับไม่ยอมแจ้งไปยังผู้บังคับการเรือรบ    และยังส่งโทรเลขให้เสนาบดีต่างประเทศสยามแบบจงใจปิดบังไม่ให้ทางสยามทราบเรื่องได้ทันการณ์    ผลจึงกลายเป็นการปะทะกัน และ ลามไปเป็นเรื่องใหญ่อย่างที่ทราบ   ผลออกมาเป็นเช่นนี้รัฐบาลฝรั่งเศสก็เลยตามน้ำไปด้วย

2 เมื่อทางฝรั่งเศสเรียกร้องดินแดนจากสยามครั้งนี้    อังกฤษก็ตกใจกับการกระทำของฝรั่งเศสมาก   ถึงกับประท้วงกันเลย    เพราะอังกฤษกับฝรั่งเศสเคยตกลงกันแล้วว่าจะไม่แย่งดินแดนของสยาม     เกรงว่าจะทำลายความเป็นกันชน   แต่สุดท้ายฝรั่งเศสอ้างว่าเรื่องนี้รู้กันทั่วโลก  ประชาชนฝรั่งเศสก็รู้แล้ว    จึงยกเลิกไม่ได้   อังกฤษจึงยอมปล่อยเลยตามเลย

3 การปรับเงินของฝรั่งเศสในครั้งนี้ส่วนใหญ่คนจะทราบกันไม่ตรง    ที่ถูกต้องคือ   ค่าเสียหายจากการรบ 2 ล้านฟรังซ์ และค่าทำขวัญครอบครัวทหารผู้เสียชีวิต 1 ล้านฟรังซ์ (ไม่ใช่เงินมัดจำ)

4 รัฐบาลสยามจ่ายเงินจำนวน 2,500,000 ฟรังซ์ให้สถานทูตฝรั่งเศสที่กรุงเทพ โดยจ่ายเป็นเงินเหรียญ Silver Dollar (เงินถุงแดง - เหรียญนกเม็กซิโก 801,282 เหรียญ   เท่ากับ 2,568,102 ฟรังซ์)  และอีก 500,000 ฟรังซ์ จ่ายเป็นเช็คส่งไปไซ่ง่อน

5 อัตราแลกเปลี่ยนสมัยนั้น    1 บาท = 1.93 ฟรังซ์  / 1ฟรังซ์ = 0.51บาท      รวม 3 ล้านฟรังซ์เท่ากับ 1,605,235 บาท กับอีก 2 อัฐ

6 สมัยนั้นสยามยังปฏิรูประบบราชการต่างๆไม่แล้วเสร็จ   ส่งผลให้การเงินของประเทศยังไม่มีประสิทธิภาพนัก    เงินในพระคลังยังมีน้อยกว่าที่ควรจะเป็น   แต่เมื่อการปฏิรูประบบราชการของรัชกาลที่ 5 ลุล่วงไปมากแล้ว    ผลตอบแทนก็ผลิดอกออกผลอย่างมาก   จากเมื่อปี 2436 สยามมีเงินในพระคลังไม่ถึง 1.5 ล้าน    ในปี 2453 ปีสุดท้ายของรัชกาลที่ 5     งบประมาณแผ่นดินพุ่งไปเกือบ 60 ล้านบาท   หย่อนไปแสนเดียว

 

 

 

 

 

รูป รอยสัก ตราด ร.ศ. 

รอยสัก “ร.ศ.๑๑๒ ตราด” ของ
พลเรือตรี พระยาหาญกลางสมุทร ร.น. (บุญมี พันธุมนาวิน)

 

สรุปการเสียดินแดน

1 เสียเกาะหมาก(ปีนัง)ให้กับอังกฤษเมื่อ11สิงหาคม 2329 สมัย ร.1

2 เสียมะริด ทวาย ตะนาวศรีให้กับพม่า เมื่อ 16 มกราคม 2336 สมัย ร.1

3 เสียบันทายมาศ(ฮาเตียน)ให้กับฝรั่งเศส เมื่อ พศ. 2336 สมัย ร.2

4 เสียแสนหวี เชียงตุงให้กับพม่า เมื่อ พศ. 2368 สมัย ร.3

5 เสีย รัฐเปรัคให้กับอังกฤษ เมื่อ พศ. 2369 สมัย ร.3

6 เสียสิบสองปันนาให้กับจีน เมื่อ 1 พค.2397สมัย ร.4

7 เสียเขมรให้กับฝรั่งเศส เมื่อ 15 กค. 2410 สมัย ร.4

8 เสียสิบสองจุไท ให้กับฝรั่งเศส เมื่อ 22 ธค. 2431 สมัย ร.5

9 เสียฝั่งซ้ายแม่น้ำสาละวินให้กับอังกฤษ เมื่อ พศ. 2433 สมัย ร.5

10 เสียฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง (ลาว)ให้กับฝรั่งเศส เมื่อ 3 ตค.2436 สมัย ร.5

11 เสียฝั่งขวาแม่น้ำโขง ให้กับฝรั่งเศส เมื่อ 12 กพ.2446 สมัย ร.5 เพื่อแลกกับจันทบุรี

12 เสียเสียมราฐ พระตะบอง ศรีโสภณ ให้กับฝรั่งเศส เมื่อ 12 กพ.2449 สมัย ร.5 เพื่อแลกกับ จ.ตราด ด่านซ้ายและเกาะกง แต่ยึดเกาะกงต่อ

13 เสียกลันตัน ตรังกานู ไทรบุรี ปะริศให้กับอังกฤษ เมื่อ 30 มีค. 2451 สมัย ร.5 เพื่อแลกกับอำนาจศาล

ครั้งที่ 14 เสียเขาพระวิหาร ให้กับเขมร เมื่อ 15 มิย. 2505 สมัย ร. 9